Talaşlı İmalat Sektöründe Makine Tercihi Nasıl Yapılmalı? Hangi Makineler Kullanılır? Makine Yatırımı Yaparken Nelere Dikkat Etmeli?
Talaşlı imalat sektörüne girmek ya da mevcut üretimi büyütmek isteyenlerin en çok zorlandığı konu makine tercihidir. Çünkü bu işte “en pahalı makine en iyisidir” diye bir kural yok. Asıl mesele, üretilecek parçaya ve iş modeline en uygun tezgâhı seçmektir. Benim hem sahada gördüklerim hem de firmaların yaşadığı tecrübeler ışığında makine seçimi konusunda dikkat edilmesi gereken noktaları şöyle özetleyebilirim:
1. Önce Ne Üreteceğini Bilmek Şart
Makine seçerken ilk soru şu olmalı:
“Ne üreteceğim?”
Büyük parçalar mı?
Küçük, hassas parçalar mı?
Seri üretim mi?
Prototip ve proje bazlı işler mi?
Çelik mi işleyeceksin, alüminyum mu, paslanmaz mı?
Bu soruların yanıtı net değilse doğru makineyi seçmek mümkün olmaz. Aynı firmada hem saat kadranı üreten hem de kamyon aksı işleyen iki işletme düşünün… Bu iki üretimi aynı tezgâhla yapmak imkânsız.
2. Talaşlı İmalatta Kullanılan Temel Makine Tipleri
CNC Torna
Dairesel parçaların işlenmesi için ideal.
Özellikler:
C ekseni
Çift taret
Y ekseni (freze operasyonu yapabilme)
Otomatik bar sürücü
Parça ciddi miktarda dönüyorsa tornasız olmaz.
CNC İşleme Merkezi (VMC)
3 eksenli klasik dik işleme merkezleri.
Cep açma
Delik işlemleri
Freze operasyonları
Genel amaçlı üretim için en çok kullanılan tezgâhtır.
4. ve 5. Eksen CNC İşleme Merkezleri
Karmaşık parçalar, havacılık–savunma işleri, kalıpçılık gibi alanlarda kullanılır.
Daha hassas
Daha hızlı
Daha çok yatırım gerektirir
Kalıpçı Frezesi / Manuel Makine
Hâlâ birçok işletmede ince işçilik ve özel parçalar için kullanılıyor.
Torna Tezgâhı (Manuel)
Operatörün ustalığı çok önemlidir.
Prototip işler, hızlı müdahaleler ve basit parçalar için tercih edilir.
Taşlama – Honlama – Broşlama
Yüzey hassasiyetinin kritik olduğu işlerde devreye girer.
3. Makine Yatırımı Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler
1) İş Spesifikasyonları
Makineyi hangi işler için kullanacağınızı netleştirin:
En büyük parça çapı
En uzun boy
İşleme toleransları
Gerekli yüzey kalitesi
Üretim adedi
2) Tezgâhın Rijitliği ve Gövde Yapısı
Gövde döküm kalitesi, kızak yapısı (lineer mi box way mi), mil rijitliği uzun vadede çok fark yaratır.
Sert çelik işleyecekseniz rijitlik en kritik noktadır.
3) Mil (Spindle) Gücü ve Devir
Alüminyum işleyen bir firmada yüksek devir (10.000–15.000) çok iş görürken, çelik işleyen bir firmada daha düşük ama daha torklu spindle gerekir.
4) Kontrol Ünitesi Seçimi
Fanuc – Mitsubishi – Siemens gibi yaygın kontrol üniteleri:
Yedek parça bulunabilir
Operatör kolay öğrenir
Servis yaygındır
Ucuz ama sınırlı kontrol üniteleri ileride büyük sorun çıkarabiliyor.
5) Servis ve Teknik Destek Kalitesi
Türkiye’de makine seçiminde belki de en kritik nokta budur.
Makine mükemmel olsa da servis kötü ise o makine başınıza bela olur.
Servis hızı
Yedek parça bulunurluğu
Teknik destek kalitesi
çok önemlidir.
6) Takım Tutucu ve Aksesuar Maliyeti
Makineyi aldıktan sonra ciddi bir takım ve aparat yatırımına da ihtiyaç olur:
BT40 / BT50 takım tutucular
Mengene
Kartuş ve pens setleri
Sıfır nokta sistemleri
Problar (Renishaw vb.)
Bu maliyetler makinenin %10–30’u kadar ek yük getirebilir.
7) Yazılım ve Programlama Uyumları
CAM yazılımı ile makinenin sorunsuz çalışması çok önemlidir.
5 eksen gibi tezgâhlarda post-processor uyumu kritik bir konudur.
8) Enerji Tüketimi ve Atölye Altyapısı
Makinenin:
Elektrik güç ihtiyacı
Hava ihtiyacı
Zemin gereksinimi
Soğutma kapasitesi
atölyeyle uyumlu olmalı.
Birçok işletme makineyi alıyor ama altyapıyı unutuyor.
9) İkinci El Makine Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
İkinci el alacaksanız mutlaka:
Spindle rulman sesi kontrolü
Kızak boşluk testleri
Backlash ölçümü
Soğutma basıncı
Çarpma geçmişi
Servo motor durumu
kontrol edilmeli.
"Az kullanılmış, temiz makine" cümlesi her zaman gerçeği yansıtmaz :)
4. Makine Seçiminde Fiyat Değil, İş Uygunluğu Asıl Kriter Olmalı
Bir makine pahalı olabilir ama işinize uymuyorsa değersizdir.
Ucuz olabilir ama servis kötüyse yine zarardır.
En doğrusu, kendi üretiminize uygun, doğru teknik özelliklere sahip, iyi servis destekli makineleri tercih etmektir.
