Talaşlı İmalat Sektöründe Kalifiye Personel Nasıl Olunur? Türkiye İçin Kariyer Yol Haritası

 

Talaşlı imalat sektörü dışarıdan bakıldığında sadece tezgâh başında durmak gibi görünse de aslında oldukça geniş ve teknik bir alan. Bu sektörde “kalifiye personel” dediğimiz profil; makineyi tanıyan, malzemeyi bilen, program yazabilen, ölçü konusunda hassas olan ve üretim sürecini okuyabilen kişidir. Peki böyle bir seviyeye gelmek için ne yapmak lazım? Sektörde bariz şekilde bulunan bu açık için neleri bilmek ve öğrenmek gerekir. Ülkemizde izlenebilecek en mantıklı yol haritası şöyle:

 

1. Temel Eğitim: Meslek Lisesi veya MYO

Talaşlı imalata sağlam bir giriş yapmak için meslek lisesi veya ilgili bölüm mezuniyeti büyük avantaj:

Makine Teknolojisi

CNC Operatörlüğü

Metal Teknolojisi

Talaşlı İmalat

Endüstriyel Kalıp
Bu bölümlerde okuyan biri, sektöre 2-0 önde başlıyor. Ama bu bölümlerden mezun değilseniz de sorun değil, aşağıdaki adımlarla ilerlemek mümkün.

 

2. CNC Operatörlüğü veya CAD/CAM Kursları

Türkiye’de İŞKUR, MEB onaylı kurumlar ve bazı özel akademiler CNC torna, CNC işleme merkezi, CAD/CAM programlama üzerine eğitimler veriyor.
Bu eğitimlerde öğrenilen temel konular:

  • G-kod mantığı
  • Tezgâh sıfırlama
  • Takım tanımlama
  • Basit program yazma
  • Takım yollarını anlama

Sadece 1 aylık kursla usta olunmaz ama başlangıç için kapıyı aralar. Stajyer veya çırak olarak başlanarak zamanla çok yol kat edilebilir.

 

3. Gerçek Tezgâhın Başına Geçmek (En Kritik Aşama)

Talaşlı imalatta asıl öğrenme sahada olur. Çünkü her malzeme, her takım, her operasyon farklı bir tecrübe ister. İşe operatör adayı olarak başlayıp:

  • Parça bağlamayı
  • Kesici takım değiştirmeyi
  • Sıfırlama ve ölçüm yapmayı
  • Soğutma sıvısı ayarlarını
  • Program çağırmayı ve çalıştırmayı öğrenmek gerekiyor.

Bu aşamada ustaların yanında bol bol soru sormak (tabi onları kızdırmadan:) ve uygulama yapmak gerçekten çok şeyi değiştiriyor.

 

4. G-Kod Programlamaya Geçiş

Operatörlükten bir adım ileri gitmek için program yazmayı bilmek şart.

Temel olarak şu konular öğrenilmeli:

G0 / G1 / G2 / G3 gibi temel kodlar

Dış çap – iç çap tornalama mantığı

Cep açma, kanal açma, delik işlemleri

Offset ayarları

Tolerans işleme
Programlama bilen biri sektörde her yerde iş bulur ve maaşı direkt yükselir.

 

5. CAD-CAM Yazılımlarına Başlamak

Makine seviyesine göre şu yazılımlar öne çıkıyor:

  • Mastercam
  • SolidCAM
  • Fusion 360
  • Esprit
  • TopSolid

CAM öğrenmek, “usta operatör → programcı” seviyesine geçmenin anahtarıdır. Bu aşamada kişi artık:

  • Karmaşık parçaları çizebilir,
  • Takım yolları oluşturabilir,
  • Simülasyon yapabilir,
  • Verimlilik artırabilir.

Türkiye’de CAM bilen birisinin değeri gerçekten çok fazladır. Eğer değer görmediğini düşünüyorsa da değer göreceği yerde çalışmalıdır. (Olaya her iki taraftan bakmak da fayda var:)

 

6. Ölçüm Teknolojilerini Öğrenmek

Bir parçayı doğru işlemek kadar doğru ölçmek de önemlidir.

Bu yüzden şu cihazlar bilinmeli:

  • Kumpas, mikrometre
  • Komparatör
  • Yüzey pürüzlülük cihazı
  • CMM (koordinat ölçüm cihazı)
  • 3D ölçüm kolu

Tabiki biranda hepsini öğrenmek ve bilmek mümkün olmayacaktır. Zamana bırakmak ama öğrenmeyi de amaçlamak gerekiyor. Neyi nerede ne zaman kullanacağını bilmek bile bu işin en önemli ölçütüdür. Ölçüm bilgisi bir çalışanın hem kalitesini hem de sorumluluğunu artırır, hata payını düşürür.

 

7. Malzeme Bilgisi ve Kesici Takım Teknolojisi

Sektörde belirli bir zaman katettikten sonra malzeme ve kesici takım bilgisi yaptığınız işe değer katacaktır. Kalifiye personel dediğimiz kişiler takım ve malzeme ilişkisini ezbere bilir.
Örneğin:

Paslanmaz işlemeyle çeliğin farkı,

Alaşımlı çeliğin kesme parametreleri,

Alüminyumda yivlenme,

Dökümde takım davranışı…

Bu bilgi, verimliliği direkt etkiler ve zamanla usta seviyeye taşır.

 

8. Kariyer Basamakları (Türkiye İçin Gerçekçi Yol)

Türkiye’de talaşlı imalat kariyeri genel olarak şöyle ilerler:

Operatör Adayı → CNC Operatörü → Usta Operatör → Programcı → Atölye Sorumlusu → Üretim Mühendisi/Planlama → Atölye Şefi → Fabrika Üretim Müdürü

Her aşamada:

Sorumluluk artar

Maaş artar

Teknik yetkinlik artar

Bazıları operatörlükte kalmayı tercih eder, bazıları programlamaya yönelir, bazıları ise yönetici olur.

Maalesef bazıları da pes eder, sektör değiştirir. Bu her sektör ve iş için böyledir. Unutmayalım ki kolay hiç bir iş yoktur. Her işin kendine göre zorlukları vardır. Bu zorluklar siz tecrübe kazandıkça ve kendinizi geliştirdikçe azalacak ve bir yaşam şekline evrilecektir. Yaptığınız işten keyif almaya, zorluklarla mücadele etmekten de geri durmamaya özen göstermelisiniz.

 

9. Dili Az da Olsa Öğrenmek (İngilizce Büyük Artı)

CAD-CAM yazılımları, takım katalogları, uygulama videoları, makine kitapları, teknik dökümanlar… Hepsi İngilizce.
Temel seviyede İngilizce bilen biri sektörde çok hızlı yükselir. Artık günümüzde tabiki çeviri programları, yapay zeka gibi faktörlerle aslında bu engelde yavaş yavaş kalkıyor gibi. Kim bilir belki 3 sene sonra kimsenin dil öğrenmesine gerek kalmayacaktır:)

 

10. Kariyer Boyunca Sürekli Öğrenmek

Talaşlı imalat durağan bir sektör değil. Her yıl:

  • Yeni tezgâh tipleri,
  • Yeni kaplama teknolojileri,
  • Yeni CAM sürümleri,
  • Yeni takım geometrileri çıkıyor.

Kendini güncel tutan biri her zaman fark yaratır. Güncel fuarlara gidilmeli, farklı firmalara ziyaret yapılmalı, sosyal medya gibi ilgili mecralar takip edilmeli ve hangi zamanda hangi noktada olduğumuzun bilinciyle yaşamalıyız. 

 

İmalat sektörü karma değer yaratan bir sektördür ve bir ülkenin kalesidir. Üretim sektöründe çalışmak, imalat yapmak hangi dönemde olursak olalım her zaman büyük önem taşıyacaktır.